Uwaga na zmiany w przepisach dotyczących badań okulistycznych w zakresie medycyny pracy

Alicja Barwicka

Chociaż niby wszyscy wiemy, jaka jest waga rozmaitych aktów prawnych regulujących naszą aktywność zawodową, to zwykle gubimy się w przepisach, zwłaszcza tych, które ulegają częstym zmianom.

O ile rodzące skutki prawne ustawy i rozporządzenia rady ministrów zmieniają swoje przepisy dość rzadko z uwagi na konieczność przeprowadzenia dość żmudnego procesu legislacji, zwłaszcza uzyskania akceptacji proponowanych zmian przez praktycznie wszystkich ministrów i innych instytucji szczebla rządowego (np. merytorycznie zainteresowane tematem agencje), to już w przepisach rozporządzeń wydawanych przez konkretnego ministra w konkretnej sprawie można się spodziewać nieraz dość częstych zmian. Należy podkreślić, że rozporządzenia wydawane na podstawie ustaw przez poszczególnych ministrów w spornych sprawach generują dokładnie takie same skutki prawne co akty wyższego rzędu (ustawy).

Co ma jaką wagę?

W czasie pandemii COVID-19 obserwujemy istny wysyp rozporządzeń dotyczących zdrowia. Większość z nich dotyczy obowiązku przestrzegania nakazów, zakazów i wprowadzanych obostrzeń będących następstwem zachorowań wywołanych wirusem SARS-CoV-2. Ta tematyka zdecydowanie dominuje wśród wydawanych nowych aktów prawnych, stąd nieco mniej uważnie śledzimy inną tematykę dotyczącą aspektów prawnych ochrony zdrowia. Dodatkowo liczne instytucje, w szczególności towarzystwa naukowe zasypują nas „wytycznymi”, w których sugerują konieczność stosowania proponowanych postępowań medycznych. Pamiętajmy jednak, że kodeksy postępowania, zalecenia i wytyczne zawierające często niezwykle istotne podpowiedzi w codziennym postępowaniu diagnostycznym i leczniczym w sprawach spornych nie mają istotnego znaczenia podczas ewentualnych postępowań prowadzonych przed sądem. W aspekcie prawnym obowiązuje nas przestrzeganie aktów prawnych wyższego rzędu, czyli ustaw i rozporządzeń.

Co dokładnie zmieniono?

Wśród licznych wydawanych ostatnio przez ministra zdrowia rozporządzeń ukazało się całkiem niedawno rozporządzenie MZ z dnia 12 listopada 2020 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Tekst jednolity tego aktu prawnego zamieszczono w Dzienniku Ustaw 2020.2131, a jego przepisy weszły już w życie. Pozornie zmiany wprowadzone do obowiązujących dotychczas przepisów dotyczących badań pracowników w obszarze medycyny pracy są niewielkie, bo dotyczą jedynie § 2 ust. 2 oraz załącznika, jednak zasadna jest bliższa analiza.

Całkiem nowe przepisy

§ 2 ust. 2 rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy ma w obecnym kształcie następujące brzmienie: „Lekarz przeprowadzający badanie profilaktyczne może poszerzyć jego zakres o dodatkowe specjalistyczne badania konsultacyjne, w zależności od wskazań, w szczególności otolaryngologiczne, neurologiczne, okulistyczne, dermatologiczne, alergologiczne lub psychologiczne oraz badania dodatkowe, a także wyznaczyć krótszy termin następnego badania niż to określono we wskazówkach metodycznych, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla prawidłowej oceny stanu zdrowia osoby przyjmowanej do pracy lub pracownika (zmiany zaznaczono kursywą). Wspomniany wyżej załącznik do rozporządzenia zawiera natomiast wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników, określając zakres i częstotliwość badań profilaktycznych zależnie od czynników niebezpiecznych, szkodliwych lub uciążliwych występujących na stanowisku pracy.

Czym się kierować?

W codziennej pracy lekarza okulisty pamiętamy oczywiście o niezwykle przydatnych minimalnych kryteriach dla narządu wzroku w zależności od wykonywanej pracy określonych w tabeli nr 2 wytycznych dotyczących zakresu i częstotliwości badań profilaktycznych dla wybranych rodzajów prac oraz dotyczących wybranych kryteriów zdrowotnych opublikowanych pismem z 19 listopada 2018 roku przez Instytut Medycyny Pracy im prof. J. Nofera w Łodzi. Wprowadzone obecnie zmiany określone w cytowanym załączniku do rozporządzenia MZ z dnia 12 listopada 2020 roku powinny stanowić dalsze uszczegółowienie określeń dotyczących zakresu badań profilaktycznych. To, co zgodnie z nimi napotkamy w zakresie badań profilaktycznych dotyczących oceny stanu narządu wzroku, zestawiłam w tabelach.

zakres zmian1 1000

zakres zmian2 1000

Warto ponadto nadmienić, że uchylone przepisy załącznika nr 1 (wskazówki metodyczne) do rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 roku w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy przy występowaniu w środowisku pracy niektórych czynników toksycznych (aldehydy: akrylowy i formaldehyd, amoniak, tlenki azotu, beryl i jego związki, brom i jego związki, chlor, chlorowodór i tlenki chloru, związki chlorowe fosforu, furfurol, związki izocyjanianowe, aceton, pirydyna, siarkowodór, związki nitrowe i aminowe węglowodorów alifatycznych) nakazywały zwrócenie uwagi na stan spojówek podczas przeprowadzania badania ogólnolekarskiego, albo (jak w wypadku narażenia na kontakt z dinitroalkilofenolami, np. dinosep, dinokap) przeprowadzenie badania okulistycznego tylko zależnie od wskazań.

Obowiązujące obecnie wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników odnosząc się do niektórych tego rodzaju substancji zalecają nie tylko zwrócenie uwagi na stan spojówek w badaniu ogólnolekarskim (np. kontakt z pyłem mąki), ale także w niektórych przypadkach przeprowadzenie badania okulistycznego. I tak przy narażeniu na działanie:

 - dinitroalkilofenoli (np. dinosep, dinokap) lub organicznych związków rtęci – badanie narządu wzroku powinno uwzględnić ocenę ostrości wzroku, ocenę zdolności rozpoznawania barw oraz ocenę widzenia przestrzennego,

- disiarczku węgla – ocenę ostrości wzroku, ocenę zdolności rozpoznawania barw i orientacyjną ocenę pola widzenia,

- leków alkilujących w grupie cytostatyków – ocenę pola widzenia.

#

Nikt nie lubi zmian w przepisach prawa, zwłaszcza takich, które dotyczą naszych codziennych zadań zawodowych. Jesteśmy przyzwyczajeni do „starych” wymagań i zaleceń, ale nieraz musimy te przyzwyczajenia nieco zmodyfikować. Jeśli obecnie obowiązujące przepisy dotyczące zakresu badań narządu wzroku dla celów medycyny pracy wzbogacimy znanymi nam przecież „minimalnymi kryteriami”, to z pewnością się okaże, że nowo wprowadzone przepisy nie będą zbyt dolegliwe. Zmiany wynikające z treści rozporządzenia MZ z dnia 12 listopada 2020 roku zmieniającego rozporządzenie w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych dla celów przewidzianych w Kodeksie pracy nie generują na szczęście rewolucji w pracy lekarza okulisty, ale musimy je respektować dla bezpieczeństwa swojego i badanych osób.

Alicja Barwicka
okulistka

Fot. Mieczysław Knypl

GdL 2_2021